Xu hướng kết hôn, sinh con muộn ngày càng phổ biến
Theo Bộ Y tế, năm 2024, mức sinh của Việt Nam là 1,91 con/phụ nữ - mức thấp nhất trong lịch sử. Đây cũng là năm thứ 3 liên tiếp, mức sinh của nước ta giảm dưới mức sinh thay thế (năm 2022 là 2,01 con/phụ nữ; năm 2023 là 1,96 con/phụ nữ).
Các chuyên gia nhận định, mức sinh tại Việt Nam đang giảm mạnh bởi nhiều yếu tố tác động đến việc kết hôn muộn, không muốn kết hôn, sinh muộn, sinh ít, không muốn sinh con... của giới trẻ hiện nay.

Theo đó, nhiều nghiên cứu, điều tra trong nước đã chỉ ra, tuổi kết hôn trung bình lần đầu tại Việt Nam liên tục tăng trong các năm qua. Cụ thể, tăng 1,1 tuổi từ 24,1 tuổi năm 1999 lên 25,2 tuổi năm 2019. Sau 4 năm (năm 2023), tuổi kết hôn trung bình lần đầu tăng thêm 2 tuổi, từ 25,2 tuổi lên 27,2 tuổi. Năm 2023, tuổi trung bình lần đầu kết hôn của nam là 29,3 tuổi; của nữ là 25,1 tuổi.
Đáng chú ý, tuổi kết hôn trung bình lần đầu cao nhất ở 2 vùng có mức sinh thấp nhất – nhì cả nước là Đông Nam bộ và Đồng bằng sông Cửu Long; Tuổi kết hôn trung bình lần đầu thấp nhất ở vùng Trung du và miền núi phía Bắc, nơi có mức sinh cao nhất cả nước.
Cùng với đó, phụ nữ ở thành thị sinh con muộn và ít hơn ở nông thôn. Khu vực thành thị, mức sinh cao nhất là nhóm phụ nữ 25-29 tuổi; Khu vực nông thôn mức sinh cao nhất là nhóm 20-24 tuổi.
Theo phân tích của các chuyên gia, ngày nay phụ nữ có xu hướng kết hôn muộn hơn so với trước đây vì nhiều lý do liên quan đến sự thay đổi trong tư duy, vai trò xã hội và điều kiện sống. Nhiều phụ nữ ưu tiên phát triển học vấn và sự nghiệp, họ muốn có một nền tảng tốt và sự độc lập trong công việc trước khi lập gia đình.
Cùng với đó, với một xã hội đang phát triển, chi phí sinh hoạt và nhà ở tăng cao, áp lực tài chính cũng khiến cho nhiều cặp đôi trì hoãn việc kết hôn, sinh con hoặc có xu hướng sinh muộn khi cảm thấy đã ổn định về kinh tế.
Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là, việc kết hôn, sinh con muộn lại kéo theo nhiều câu chuyện phức tạp hơn. Đó là tuổi trung bình sinh con đầu lòng ngày càng cao; số phụ nữ cao tuổi mong muốn có con trong xã hội ngày càng nhiều lên nhưng không phải ai cũng thuận lợi trong việc thực hiện mong muốn đó.
Hệ lụy nghiêm trọng đối với chất lượng giống nòi
Theo các bác sĩ sản khoa, độ tuổi sinh sản của phụ nữ tốt nhất là từ 20-34 tuổi, khi từ 35 tuổi trở đi, khả năng sinh sản của phụ nữ bắt đầu giảm đi và giảm nghiêm trọng ở tuổi từ 40 trở lên.
Nhiều nghiên cứu đã được công bố cho thấy, khi dưới 30 tuổi, phụ nữ có 85% cơ hội thụ thai trong vòng 1 năm sau khi kết hôn. Ở tuổi 30-34, có 75% cơ hội thụ thai trong 12 tháng đầu tiên. Cơ hội này giảm xuống còn 66% ở tuổi 35 và 44% ở tuổi 40. Đối với độ tuổi từ 41 trở lên, tỷ lệ có thai tự nhiên của phụ nữ trong 12 tháng sau khi kết hôn chỉ là 10%.
Chia sẻ về vấn đề này, ThS.BS Trịnh Văn Du, Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Bưu điện cho biết, sự suy giảm khả năng sinh sản liên quan đến tuổi tác bắt nguồn từ một số yếu tố. Tuy nhiên, giảm số lượng và chất lượng tế bào trứng theo tuổi tác là nguyên nhân chính. Các yếu tố khác bao gồm tăng nguy cơ biến chứng thai kỳ như tiểu đường thai kỳ, tiền sản giật, sinh non, sảy thai và thai lưu liên tiếp cao hơn so với phụ nữ trẻ tuổi.
Theo BS Du, chất lượng trứng tốt là rất quan trọng để thụ thai thành công. Sự suy giảm số lượng trứng ở phụ nữ lớn tuổi thường đi kèm với chất lượng trứng kém hơn tuổi trẻ. Chất lượng trứng gắn liền với di truyền của tế bào trứng, thường bị ảnh hưởng tiêu cực ở phụ nữ ngày càng già so với phụ nữ trẻ tuổi.
Ví dụ, ở những bà mẹ dưới 35 tuổi, tỷ lệ trẻ sinh ra mắc hội chứng Down (trẻ có 3 nhiễm sắc thể số 21, gây chậm phát triển tâm thần vận động và nhiều bệnh lý toàn thân khác) là khoảng 2%. Tuy nhiên, ở phụ nữ từ 35 tuổi trở lên, nguy cơ đó tăng lên gần 35%.
Khi phụ nữ ngày càng già đi, khả năng sinh ra trứng có bất thường nhiễm sắc thể, cụ thể là dị bội (thừa hoặc thiếu một hay nhiều nhiễm sắc thể) càng tăng lên. Nguy cơ trứng bất thường tăng gấp 10 lần ở phụ nữ tuổi trên 40 so với dưới 25 tuổi.
"Từ một trứng bất thường dẫn đến thụ thai tạo nên phôi bất thường, có những bất thường nặng phôi thường không phát triển gây nên thai sinh hóa, sảy thai, thai lưu liên tiếp. Một số bất thường thai vẫn phát triển trong tử cung người mẹ nhưng gây dị tật từ vừa đến nặng, tử vong trong bụng mẹ hay tử vong chu sinh, hoặc sinh ra với những dị tật ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của trẻ", BS Du phân tích.
Ngoài việc ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giống nòi, việc không kết hôn hoặc kết hôn, sinh con muộn còn đặt ra hệ lụy nghiêm trọng với sự phát triển bền vững của đất nước. Bởi khi mức sinh ngày càng có xu hướng giảm và kéo dài sẽ tác động sâu sắc tới quy mô dân số, cơ cấu dân số và để lại nhiều hệ lụy như thiếu hụt lực lượng lao động, già hóa dân số nhanh và suy giảm quy mô dân số…
Khuyến khích các cặp đôi kết hôn, sinh đủ 2 con trước năm 35 tuổi
Trước bối cảnh giới trẻ ngại sinh con, sinh muộn khiến mức sinh ngày càng có xu hướng giảm, các chuyên gia nhấn mạnh, thời gian tới cần thúc đẩy và có các chính sách khuyến khích các cặp vợ chồng, cá nhân sinh đủ hai con trước năm 35 tuổi. Bên cạnh đó, cần tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức của giới trẻ về giá trị của gia đình, của việc sinh con đối với sự phát triển của đất nước.

Cụ thể, về chính sách, thời gian qua, Đảng, Nhà nước Việt Nam luôn quan tâm đến công tác dân số và có sự điều chỉnh chính sách để phù hợp với bối cảnh và tình hình thực tế. Ngày 25/10/2017 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới; Chính phủ đã ban hành Chiến lược Dân số Việt Nam đến năm 2030 và Chương trình Điều chỉnh mức sinh phù hợp với các vùng, đối tượng đến năm 2030 với mục tiêu duy trì vững chắc mức sinh thay thế trên phạm vi toàn quốc.
Và "duy trì mức sinh thay thế" cũng là một trong những chính sách quan trọng trong dự thảo Luật Dân số - hiện đang được Bộ Y tế tích cực xây dựng, dự kiến trình Chính phủ để trình Quốc hội có ý kiến và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025).
Theo đó, một số nội dung được đề xuất như: Cặp vợ chồng và cá nhân có quyền quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh phù hợp với lứa tuổi, tình trạng sức khoẻ, điều kiện học tập, lao động, công tác, thu nhập và nuôi dạy con của cặp vợ chồng, cá nhân trên cơ sở bình đẳng.
Một số biện pháp đề xuất để duy trì mức sinh thay thế như: Ưu đãi về chế độ nghỉ thai sản; Hỗ trợ bằng tiền mặt hoặc hiện vật khi phụ nữ sinh con, sinh đủ 2 con, sinh đủ 2 con trước 35 tuổi; ưu đãi mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở; hỗ trợ chi phí ăn đối với trẻ em học mầm non; hỗ trợ cho phụ nữ mang thai, sinh con trong sàng lọc, chẩn đoán, điều trị trước sinh và sơ sinh…
Về công tác truyền thông, theo các chuyên gia, cần có các giải pháp giúp nâng cao nhận thức xã hội, khuyến khích nam nữ kết hôn trước 30 tuổi và sinh đủ 2 con trước 35 tuổi, xóa bỏ tâm lý sợ sinh con. Thúc đẩy bình đẳng giới, để việc nuôi dạy con cái là trách nhiệm của cả hai vợ chồng, giảm áp lực cho người phụ nữ; tăng cường giáo dục giới tính và kỹ năng làm cha mẹ từ phổ thông để trẻ tư duy và có hành trang sẵn sàng bước vào hôn nhân gia đình.

Theo giadinh.suckhoedoisong.vn